Wet verplichte ggz
Gewoonlijk kies je zelf de zorg die je nodig hebt. Toch zijn er situaties waarin je verplichte zorg krijgt opgelegd. Heftig als dit jou of je naaste overkomt. Dit mag ook niet zomaar. Hieronder legt MIND uit wat de Wet verplichte ggz inhoudt en op welke manier MIND opkomt voor de belangen van cliënten en hun naasten, zoals onder andere: ‘zo min mogelijk dwang en zoveel mogelijk behoud van eigen regie’.
Wetten bij verplichte zorg
Verplichte zorg betekent dat een behandelaar een persoon onder dwang behandelt. Voorbeelden van verplichte zorg zijn: dat iemand medicatie moet gebruiken, moet meedoen aan een behandeling of op een bepaalde manier in vrijheden wordt beperkt. In Nederland is dit geregeld bij wet: De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz).
De Wvggz geldt voor mensen waarbij psychische klachten een ernstig gevaar zijn voor zichzelf of anderen. Verplichte zorg is voor iedereen heel ingrijpend en wordt als laatste redmiddel ingezet. De Wvggz heeft meerdere manieren opgenomen om dwang zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. De video hieronder legt de wet uit.
Naast de Wet verplichte ggz is er ook De Wet zorg en dwang (Wzd). Deze wet regelt de rechten van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) die onvrijwillig zorg of een onvrijwillige opname krijgen. De Wet verplichte ggz en de Wet zorg en dwang zijn in 2020 voortgekomen uit de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet BOPZ).
Verplichte zorg als laatste redmiddel
Als het in de eigen omgeving echt niet lukt, dan pas verplichte opname. Het uitgangspunt blijft dat iemand alleen na oordeel van een rechter tegen zijn wil opgenomen kan worden. Dit betekent:
- Er is geen alternatief: een minder ingrijpende manier. De minst ingrijpende interventie moet worden gekozen (subsidiariteit).
- De maatregel staat in gezonde verhouding tot het veroorzaakte gevaar (proportionaliteit).
- De verplichte zorg zal leiden tot het voorkomen van ernstig gevaar voor de cliënt zelf of zijn omgeving (doelmatigheid).
Meer informatie over de rechten van een cliënt vind je op de Website over patientenrecht in de Wvggz.
Hoe wordt verplichte zorg vastgesteld en opgelegd?
Onder de Wvggz kan de burgemeester of de rechter dwang opleggen:
- De rechter legt een zorgmachtiging op, waarmee je in je vrijheid kan worden beperkt en je verplicht psychiatrische zorg ondergaat. In de zorgmachtiging (voorheen: een rechterlijke machtiging) staat welke vormen van zorg verplicht zijn en waar je de zorg krijgt.
- De burgemeester legt (bij spoed) een crisismaatregel op (voorheen: inbewaringstelling (IBS)): je kan per direct gedwongen worden om psychiatrische zorg te ondergaan.
Meer informatie: de patiëntenfolders Crisismaatregel en Zorgmachtiging vind je op de website van Ministerie van VWS.
Rol van de gemeente
Verkennend onderzoek
De Wvggz bepaalt dat iedereen de mogelijkheid krijgt om bij de gemeente een melding te doen als hij van mening is dat iemand (verplichte) psychische zorg nodig heeft. De gemeente moet die melding onderzoeken (verkennend onderzoek).
Een professional met ggz-expertise zal met de betrokkene een gesprek voeren en beoordelen of zorg nodig is of niet. Wanneer zorg nodig is, zal uit het gesprek met de cliënt moeten blijken, of hij bereid is tot vrijwillige zorg of dat er een noodzaak tot verplichte zorg is.
Lees ook de Handreiking verkennend onderzoek.
Voorbereiding voor zorgmachtiging
Als vrijwillige zorg geen oplossing is en de gemeente denkt dat er een noodzaak tot verplichte zorg is, wordt de voorbereiding voor een zorgmachtiging opgestart. Dit leidt niet automatisch tot een daadwerkelijke zorgmachtiging. De rechter moet nog een uitspraak doen.
Ook hier geldt: verplichte zorg mag alléén worden gegeven als er géén andere mogelijkheden meer zijn. Wat kan en wil de betrokkene zelf? Wat kan zijn omgeving betekenen?
Rol van familie: meer gewicht aan de signalen van familie
Familieleden en andere directbetrokkenen hebben onder de Wvggz meer inspraak bij de beslissing of verplichte zorg nodig is. Vertegenwoordigers van de betrokkenen of essentiële naasten in de zin van de wet kunnen gebruik maken van hun recht om een aanvraag voor de voorbereiding van een zorgmachtiging door te laten zetten naar het Openbaar Ministerie. Bovendien kunnen zij in beroep gaan tegen het niet tijdig indienen van een aanvraag bij de officier van justitie.
Familievertrouwenspersonen kunnen advies en bijstand geven aan familieleden en andere directbetrokkenen van vrijwillig en verplicht opgenomen cliënten. Bekijk ook de themapagina Familie en naasten.
Eigen plan van aanpak
Wanneer er een zorgmachtiging voor je in voorbereiding is, heb je meestal de mogelijkheid om een eigen plan van aanpak te schrijven. Hierin maak je afspraken om deze verplichte zorg alsnog te voorkomen. De wet stelt dat je daarvoor moet samenwerken met familie, vrienden of andere naasten, maar het is verstandig om ook anderen te betrekken die je kunnen helpen, zoals de psychiater en maatschappelijk hulpverleners. Ook is het verstandig om zo veel mogelijk problemen die je ondervindt, op alle levensgebieden, bij het plan te betrekken. Uiteindelijk beoordeelt de geneesheer-directeur of het plan volstaat om verplichte zorg te voorkomen.
Meer informatie over patiëntenrecht met betrekking tot Eigen plan van aanpak lees je op: Handreiking Plan van Aanpak. Op onze pagina Downloads Wvggz is een Eigen plan van aanpak te vinden.
Meer informatie
- Informatieproducten voor cliënten en hun naasten
MIND was als lid van het Ketencoördinatieteam Wvggz (KCT) o.a. trekker van de informatieproducten, zoals Eigen plan van aanpak, cliëntenfolders, etc. - Overige informatieproducten van voormalig KCT
Op deze website is een overzicht van diverse webpagina’s waarop relevante informatie te vinden is van de andere ketenpartners.
Interessante websites en documenten
- Website over de Wvggz van ministerie van VWS
- MIND heeft actief meegedacht over de handreiking van NVvP over wat in de meeste gevallen wenselijk is aan verplichte zorg thuis.
- Presentatie Handreiking ambulante verplichte zorg - Elnathan Prinsen NVvP
- Verwijder nu de Rechterlijke Machtiging met een eigen plan van aanpak! - Jessica Verhagen Dimence
- Wat kan de gemeente met 'het Eigen plan van aanpak'? - Mieke Biemond Zorgbelang Inclusief
- Wvggz Position paper MIND (voorheen LPggz, versie 2017)
- Cliënten- en naastenpeiling MIND voor verbetering Wvggz (2021)
- Wvggz wetsevaluatie Position paper MIND (2022)
Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.
Politieke ontwikkelingen
MIND heeft zich vanaf het begin ingespannen voor de belangenbehartiging van cliënten, familie en naasten bij de ontwikkeling en implementatie van de Wvggz. We zetten ons in voor:
- de verbetering van de rechtspositie van de cliënt,
- het voorkomen van verplichte zorg,
- voor een grotere rol voor naasten/familie in het behandeltraject.
- Interne werkgroep Dwang en drang
Zeven leden vanuit de MIND achterban (cliënten en naasten) zijn klankbord: zij denken en werken mee in het voor elkaar krijgen van een betere rechtspositie van cliënten en naasten in Wvggz en alle projecten daaromheen, zoals Projectplan Eigen regie (start 2024) o.l.v. projectleider MIND i.s.m. Stichting PVP (Patiëntenvertrouwenspersonen in de ggz). - Coalitie Voorkomen verplichte zorg - GGZ Netwerken
- Commissie jaarlijks congres Voorkomen verplichte zorg
- Stuurgroep Optimalisering Uitvoering (OU)
Deelnemende partners zijn ministerie van VWS, ministerie van J&V, dNggz, NVvP, VPAN, Politie, OM, Rechtspraak, VNG, Stichting PVP, LS FVP en MIND.
De politieke tijdlijn voor de Wvggz en Wzd is als volgt:
- Aanbieding spoedreparatievoorstel aan de Tweede Kamer: mei 2020
- Kamerbrief over de implementatie van de Wvggz aan de Tweede Kamer. Zie ook het nieuwsbericht: begin juni 2020
- Vragen gesteld door Kamerleden ter voorbereiding op Kamerdebat: 10 juni 2020
- Internetconsultatie over de reparatiewet Wvggz en Wzd: deadline 7 juli 2020
- Aanbieding tweede wetsvoorstel aan de Tweede Kamer met voorstellen voor verdere aanscherping van de uitvoerbaarheid van de Wvggz en de Wzd: december 2020
- Wetsevaluatie van de Wvggz en Wzd: deadline 31 december 2021
- Eerste evaluatie Wet verplichte ggz en Wet zorg en dwang door ZonMw: 20 oktober 2022
- Reactie MIND en Position paper: Wetsevaluatie Wvggz: rechtsbescherming bij verplichte zorg moet voortdurend bewaakt: 21 december 2022
- Beleidsreactie minister: Kamerbrief over beleidsreactie evaluatie van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten: 23 maart 2023
- Reactie MIND op beleidsreactie minister aan schriftelijk overleg vaste Kamercommissie VWS: Rechtsbescherming voor ggz-patiënten met gedwongen zorg moet beter : 4 april 2023
- Beantwoording minister Helder op de Kamervragen: Antwoorden op Kamervragen over wetsevaluatie Wvggz en Wzd: 22 mei 2023
Deze pagina wordt continu aangevuld op basis van nieuwe ontwikkelingen. In geval van vragen kun je terecht bij MIND Beleidsadviseur Danielle Budel: danielle.budel@wijzijnmind.nl.